10' διάβασμα
Ελεύθερη απόδοση ομιλίας του Dr. David Malin (RIT, USA)
από Α. Αραβαντινό (Αφυπ. Καθηγητής Φυσικής ΠαΔΑ)
Η δημιουργία εικόνων που αναπαριστούν τον κόσμο γύρω μας φαίνεται να είναι μέρος της δράσης του ανθρώπινου είδους ήδη από τα πρώτα στάδια της εμφάνισής του. Κάποιος μάλιστα μπορεί να ισχυριστεί ότι η προσπάθεια κατανόησης της φύσης μέσω της σύλληψης μιας σχετικής εικόνας είναι ένα διαρκές και ξεχωριστό ανθρώπινο χαρακτηριστικό.
Τριάντα χιλιάδες ή και περισσότερα χρόνια πίσω οι πρόγονοί μας άφησαν στο πέρασμά τους απτές, αντίστοιχες αποδείξεις εικόνων στις εσωτερικές επιφάνειες των σπηλαίων. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι κανένας άλλος ζωικός οργανισμός δεν φαίνεται να δημιουργεί τέτοιες εικόνες που απαιτούν σημαντική δεξιότητα αλλά και νοητική ικανότητα ώστε να μετασχηματίζουν μια δυναμική, έγχρωμη τρισδιάστατη πραγματικότητα σε μια στατική δισδιάστατη και μονοχρωματική απεικόνιση τοιχογραφίας. Για πολλούς από εμάς που παρά τις χιλιάδες γενεές που προηγήθηκαν, έχουν αποτύχει να αναπτύξουν τέτοιες δυνατότητες είναι τουλάχιστον τυχεροί στο ότι μπορούν ακόμη να χαίρονται, να ερμηνεύουν και να ανταποκρίνονται σε αυτές τις εικόνες καθώς και να επαναδημιουργούν στοιχεία από το αρχικό παρατηρήσιμο σκηνικό μέσω του οφθαλμού στον εγκέφαλό τους.
Αρκετοί άνθρωποι θεωρούν την δυνατότητα της παρατήρησης και της ερμηνείας σαν την ουσία της τέχνης καθώς επίσης και της επιστημονικής φαντασίας. Βέβαια εκείνο που κάθε φορά διαφέρει είναι το κίνητρο του δημιουργού. Αυτοί οι πρόγονοί μας που επέλεξαν να αναπαραστήσουν ένα μέρος της εμπειρίας τους στις τραχιές επιφάνειες των τοιχωμάτων στις σπηλιές πρέπει να το έκαναν χωρίς κάποιο επιστημονικό κίνητρο αλλά από μια καθαρά εσωτερική επιθυμία που μοιάζει με αυτή των σύγχρονων καλλιτεχνών και φωτογράφων οι οποίοι καταγράφουν τμήμα του κόσμου στο οποίο ζουν. Εκτός των άλλων αυτές οι εικόνες τους είναι χρήσιμες επιστημονικά διότι αποκαλύπτουν πληροφορίες γύρω από παλαιότερα γεγονότα που αφορούν το περιβάλλον, τον πολιτισμό ή ακόμη και τις ανθρώπινες καθημερινές συνήθειες. Η καλλιτεχνική ικανότητα αυτών των εικόνων επίσης δεν μπορεί να αγνοηθεί, όμως είναι η ίδια αυτή δημιουργία τους που συναρπάζει την φαντασία μας. Μάλιστα, η πληροφορία που περιέχεται και ίσως να μην αποκαλύπτεται με την πρώτη ματιά προσφέρεται τελικά σαν ένα ευπρόσδεκτα αναπάντεχο δώρο.
Η αντικειμενικότητα είναι ίσως το πιο σπουδαίο προαπαιτούμενο εικονογράφησης στην αναπαράσταση κάποιας επιστημονικής θεματολογίας όμως αυτή η ίδια η εικονογράφηση δύσκολα είναι μια απολύτως αντικειμενική διαδικασία. Η επιλογή της μεθόδου αλλά και η στιγμή της δημιουργίας αφήνει πάντα στην εικόνα κάτι από την σφραγίδα του δημιουργού. Οι επιλογές της γωνίας οράσεως, της μεγέθυνσης και της εστίασης που ρυθμίζονται για παράδειγμα σε ένα οπτικό μικροσκόπιο, αντανακλούν ανεπιφύλακτα επιλογές που γίνονται από τον χρήστη του μικροσκοπίου προτού το κλείστρο ενεργοποιηθεί και συλλάβει την εικόνα. Για να είναι πρακτικά χρήσιμη αυτή η καταγραφή μπορεί να παρουσιαστεί σε εκτυπωμένο χαρτί, σε ένα σλάιντ ή και σε οποιοδήποτε από τα πολυάριθμα φορμά καθένα από τα οποία επιβάλλει και ένα επιπλέον νέο χαρακτηριστικό σχετικής υποκειμενικότητας.
Αρκετοί από εμάς δεν αντιλαμβάνονται αυτό σαν ένα περιορισμό της επιστημονικής εικονογράφησης αλλά αντίθετα σαν ένα τεράστιο πλεονέκτημά της. Μας επιτρέπει δηλαδή την ελευθερία να κάνουμε τις εικόνες μας ενδιαφέρουσες όχι μόνο σε άλλους επιστήμονες αλλά και σε απλούς, λαϊκούς ανθρώπους που ίσως είναι παντελώς αδιάφοροι για την ίδια την επιστήμη. Η περίπτωση της αστρονομίας είναι ένα λαμπρό, σχετικά πρόσφατο τέτοιο παράδειγμα ιδιαίτερα μάλιστα τώρα με τις συναρπαστικές εικόνες που καθημερινά μας εφοδιάζει το Hubble Space Telescope (HST). Αυτές οι εικόνες ενώ γίνονται κυρίως από δεδομένα που δημιουργούνται για επιστημονικούς σκοπούς η αισθητική τους γοητεία δεν μπορεί να αγνοηθεί όταν μάλιστα αξιοποιείται ενεργητικά και από την ίδια την NASA.
Επιστήμη από Τέχνη
Η δημιουργία εικόνων στην υπηρεσία της επιστήμης έχει μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα ιστορία. Διαμέσου αυτού που τώρα θεωρούμε εικόνες από την επιστήμη κυρίως σε όρους φωτογραφίας, εποχές πριν από αυτή είχαν δημιουργηθεί θαυμάσιες εργασίες με μολύβι, χρώμα και χαρτί. Πολλά παραδείγματα τέτοιων εργασιών εμπεριέχονται σε σχεδιασμούς και ζωγραφιές από φυτά, ζώα, πουλιά ειδικά αυτά που ανακαλύφθηκαν στους νέους κόσμους της Αμερικής και της Αυστραλίας ήταν διαθέσιμα προς όλες τις επιστήμες. Αυτές οι εικόνες αξίζουν σήμερα κυρίως για την καλλιτεχνική τους φύση παρά για το ακριβές επιστημονικό τους περιεχόμενο. Οι εικόνες αυτές είναι συχνά και η μοναδική πηγή να διαβιβάζουν οπτική πληροφορία από εξωτικούς τόπους σε μια εποχή όπου τα ταξίδια ήταν πραγματοποιήσιμα κυρίως από ανθρώπους της περιπέτειας.
Κάποιοι καλλιτέχνες – επιστήμονες αφιέρωσαν ατελείωτες ώρες στην απεικόνιση όχι όμως σε σαφώς ορατά καθώς και συχνά απρόθυμα θέματα όπως πτηνά και άγρια ζώα ή ακόμη και εικόνες στα όρια της ανθρώπινης όρασης. Μερικές από αυτές τις εικόνες ήταν αθέατες αλλά με τα μεγάλα τηλεσκόπια εκείνης της εποχής έγιναν προσιτοί φυσικοί κόσμοι που δεν ήταν επισκέψιμοι και δεν υπήρχε έτσι η δυνατότητα της μελέτης τους από κοντά. Η μελέτη των άστρων, των νεφελωμάτων και των γαλαξιών έχουν κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά και αφορούν υποκείμενα μιας απολύτως αντικειμενικής επιστήμης όπως η Φυσική. Βεβαίως δεν μπορούμε, και ίσως ευτυχώς να πειραματιστούμε με τα άστρα, εαν όμως μπορούσαμε το πλησιέστερο μας άστρο, ο ήλιος θα ήταν το πιο συνηθισμένο αντικείμενο φωτογράφισης. Τώρα που «πειραματιζόμαστε» με τον αέρα και το νερό του πλανήτη μας, με αβέβαια αποτελέσματα, αισθανόμαστε ότι θα είναι ανόητο ακόμη και να αστειευτούμε πειραματιστικά με το πλέον ουσιαστικό συστατικό της ζωής μας που είναι η ενέργεια από τον ήλιο.
Σήμερα, με την αποστολή πλήθους διαστημικών συσκευών στους κοντινότερους προς τη γη πλανήτες το υπόλοιπο του σύμπαντος διατίθενται στην άμεση παρατήρηση μας και έτσι εξυπηρετείται η επιστημονική γνώση μέσω της παρατήρησης. Μάλιστα, η παρατήρηση γίνεται με ολοένα και περισσότερο ευαίσθητες συσκευές που καλύπτουν πιο πολλές περιοχές - τμήματα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Βέβαια δεν ήταν πάντοτε έτσι. Από την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου στις αρχές του 1600 και μέχρι περίπου το 1880 εικόνες από τα ουράνια σώματα ήταν εργαστηριακά οπτικά παρατηρήσιμες και στη συνέχεια σχεδιασμένες σχολαστικά με το χέρι. Στον 19ο αιώνα ο Άγγλος αστρονόμος Sir John Herschel άρχισε να απεικονίζει τον ήλιο σχεδόν καθημερινά μέσω φωτογραφιών, όμως τότε (το 1858) τα αστρονομικά τηλεσκόπια και οι φωτοευαίσθητες επιστρώσεις δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν τις μεγάλες εκθέσεις προκειμένου να φωτογραφηθούν, έστω και αμυδρά, τα παρατηρούμενα μακρινά ουράνια σώματα. Η νεαρή βασίλισσα της Μεγάλης Βρετανίας Victoria τον Ιούνιο του 1838 έχρισε τον John Herschel ιππότη αμέσως με την επιστροφή του από ένα τετράχρονο ταξίδι για επιστημονικές μελέτες στο Κέιπ Τάουν της Ανατολικής Αφρικής, εκεί έκανε σημαντικές παρατηρήσεις αλλά και λεπτομερή σχέδια πολλών αστρονομικών αντικειμένων μεταξύ δε αυτών και του περίφημου νεφελώματος του Ωρίωνα (Orion).
Σήμερα γνωρίζουμε ότι το συγκεκριμένο νεφέλωμα αντιστοιχεί στην κοντινότερη σε εμάς περιοχή δημιουργίας άστρων όμως για τον Herschel και τους συγχρόνους του το νεφέλωμα αυτό αποτελούσε ένα διαρκές μυστήριο με τα χιλιάδες όμοια αλλά μπερδεμένα, αχνά αντικείμενα στις περιοχές μεταξύ των άστρων του. Ο ίδιος έκανε λεπτομερή σχέδια του νεφελώματος με την δηλωμένη πρόθεσή του να εφοδιάσει τις μελλοντικές γενιές των επιστημόνων με μια πλήρως αντικειμενική καταγραφή της διάταξης των άστρων μεταξύ τους. Ο Herschel ήλπιζε επίσης ότι μελλοντικές παρατηρήσεις μπορούσαν να δείξουν πιθανές μεταβολές και ίσως έτσι θα αποκάλυπταν την πραγματική φύση αυτού του περίεργου ομιχλώδους ουράνιου τοπίου. Οι πρώτες παρατηρήσεις του και τα αρχικά του σχέδια δημιουργήθηκαν το 1832 όμως τα αποτελέσματα αυτά δεν δημοσιεύτηκαν μέχρι και το 1847. Ευτυχώς ο ίδιος ήταν κάτοχος αλλά και χρήστης ενός τηλεσκοπίου και έτσι πολύ πιο εύκολα το αξιοποιούσε για περισσότερο δυνατό χρόνο σε σχέση με τους άλλους συναδέλφους του.
Παρά το γεγονός ότι ο Herschel ήταν γνώστης των φωτογραφικών πειραματισμών του William Henry Fox -Talbot στην Αγγλία εξεπλάγη όταν έμαθε τον Ιανουάριο του 1839 για την ανακοίνωση του Daguerre η οποία αφορούσε ένα πρακτικό, νέο φωτογραφικό σύστημα που ανακαλύφθηκε στο Παρίσι. Μέσα σε μερικές μόνο εβδομάδες μετά τα τελευταία αυτά νέα ο Herschel άρχισε να δημιουργεί τις πρώτες προσωπικές δικές του φωτογραφίες του ουράνιου θόλου. Προσπαθούσε συστηματικά να αξιοποιήσει την φωτογραφία στην καταγραφή επιστημονικών φαινομένων και αποτελεσμάτων, όμως το ενδιαφέρον του φαίνεται ότι βρισκόταν κυρίως στην ίδια την νέα, πρωτόγνωρη διαδικασία καταγραφής παρά στις όποιες πιθανές εφαρμογές της. Φωτογραφία νυκτερινού ουρανού δεν υπήρξε δημοσιευμένη ακόμη και μετά δέκα χρόνια από τον θάνατο του Herschel το 1871. Στο μεταξύ και άλλα σχέδια του ίδιου νεφελώματος έγιναν με πιο αξιοσημείωτο αυτό του 1860 από τον William Parsons του οποίου μάλιστα το τηλεσκόπιο φαίνεται ότι πρέπει να ήταν ισχυρότερο από αυτό του Herschel. Ο William Parsons ενθουσιωδώς ανακάλυψε κάποιες μικρές μεταβολές στο παρατηρούμενο νεφέλωμα.
Στις εικόνες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα σχέδια των Herschel και Parsons, οι διαφορές μεταξύ τους στο τελικό σχεδιαστικό αποτέλεσμα είναι προφανείς. Οι αλλαγές αυτές αυτές δεν πρέπει να αποδοθούν σε αλλαγές στο ίδιο το νεφέλωμα ή στη διαφορά της ισχύος των δυο τηλεσκοπίων. Πρόκειται για διαφορές στον τρόπο όπου οι δημιουργοί είδαν, θυμήθηκαν και τελικά σχεδίασαν ουσιαστικά το ίδιο ακριβώς υποκείμενο.
Το νεφέλωμα δεν άλλαξε σημαντικά από τότε που ο Herschel το πρωτοεντόπισε το 1830. Στην συνέχεια παρουσιάζονται πρόσφατες, τηλεσκοπικές εικόνες του ίδιου νεφελώματος και αυτό γίνεται προκειμένου να δειχθεί ότι και οι δυο αστρονόμοι κατάφεραν μεν να συλλάβουν την ουσία της δομής του αλλά προφανώς όχι την απίθανα περίπλοκη σύνθεσή του.
Σήμερα η δυσκολία δημιουργίας σχεδίων με την λεπτομέρεια εκείνων των πρώτων προσπαθειών αποφεύγεται στο μέτρο όπου μια σύγχρονη CCD camera κατάλληλα συνδεδεμένη με το τηλεσκόπιο έστω του Herschel μπορεί να καταγράψει σε μερικά μόνο δευτερόλεπτα λεπτομέρειες που είναι αδύνατο να συλλάβει η απευθείας συνεχή παρατήρηση διάρκειας τουλάχιστον μερικών εβδομάδων. Παρά το γεγονός ότι το νεφέλωμα Orion είναι μεταξύ των πιο λαμπερών στον ουρανό φαίνεται ότι είναι «εσωτερικά» αρκετά αχνό. Ακόμη και το ανακλώμενο φως της σελήνης στην επιφάνεια της γης το καθιστά πρακτικά αόρατο. Το νεφέλωμα μπορεί να γίνει ορατό από τον προσαρμοσμένο στο σκοτάδι ανθρώπινο οφθαλμό όμως ακόμη και ο ελάχιστος φωτισμός της φλόγας ενός κεριού για την μεταφορά της ορατής μνήμης στο χαρτί καταστρέφει την προσαρμογή αυτή για αρκετά λεπτά. Έτσι η σχεδιαστική προσπάθεια και η τηλεσκοπική εικόνα δεν μπορούν ποτέ να συγκριθούν άμεσα, αντίθετα με τα σχέδια που γίνονται (για παράδειγμα) με τα μικροσκόπια. Οι εικόνες αυτές του ουρανού αποτελούν πάντως μια ενδιαφέρουσα διερεύνηση για την υποκειμενική φύση της σύνδεσης μεταξύ οφθαλμού, μνήμης και σχεδίου. Έστω και εάν οι δυο αστρονόμοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα πλήρως αντικειμενικό αντίγραφο τα αποτελέσματα τους διέφεραν σημαντικά.
Βέβαια όλα αυτά άλλαξαν όταν η φωτογραφία άρχισε να εφαρμόζεται δυναμικά στην νυκτερινή αστρονομία το 1880. Όμως, ακόμη και τότε (ίσως και λόγω συνήθειας) ο σχεδιασμός με το χέρι των πλανητών αλλά και της σελήνης επικρατούσε σε σχέση με τις αντίστοιχες φωτογραφικές αναπαραστάσεις. Στις μέρες μας η σελήνη έχει κατακτηθεί και οι πλανήτες έχουν γίνει αντικείμενα επίσκεψης διαφόρων διαστημικών συσκευών – δορυφόρων. Όμως, τα πρώτα αυτά σχέδια όπως άλλωστε και οι ωραίες ιστορικές τοιχογραφίες βοήθησαν άθελά τους στη δημιουργία των πρώτων, αρχικών σκέψεων στην επιστήμη της προοπτικής.
Τέχνη από Επιστήμη
Τα αστρονομικά σχέδια που προηγήθηκαν δεν θεωρούνται ιδιαίτερα αξιοσημείωτα έργα τέχνης, όμως αρκετά πριν την ανακάλυψη της φωτογραφίας υπήρξαν δημιουργίες εντυπωσιακών εικόνων από σχετικές επιστημονικές θεματολογίες. Μεταξύ των πρώτων και ίσως ο πιο εντυπωσιακά μνημονευμένος είναι ο Leonardo da Vinci (1452-1519) που τα ανατομικά του σκίτσα αποκαλύπτουν μια σπάνια σαφήνεια βλέμματος αλλά και κατανόηση σκοπού ακόμη και για τους σημερινούς, σύγχρονους ανατόμους. Αντίστοιχα, τα ανατομικά σχέδια του Andreas Vesalius (1514-1564) είναι επίσης εντυπωσιακά στην παρουσίαση του ανθρώπινου σώματος δείχνοντάς το ταυτόχρονα τεμαχισμένο αλλά και κατάλληλα απογυμνωμένο από το δέρμα του. Οι δυο αυτοί πρωτοπόροι οδηγήθηκαν από κοινού στην οπτική αναπαραγωγή του τι ακριβώς ανακάλυπταν σαν αποτέλεσμα του πειραματισμού αλλά και της παρατήρησης. Κάνοντας αυτό απέρριπταν δοξασίες της μοντέρνας ανατομίας αλλά και της τεχνικής της εικονογράφησης.
Η εργασία αυτών των δυο είχε ένα ορατό αποτέλεσμα έξω και πέρα από την καθαρά πρακτική τους σκοπιμότητα. Αναπολώ την αρχική μου έκπληξη αλλά και την μετέπειτα παθολογική μου περιέργεια όταν σαν παιδί παρατήρησα τις λεπτομέρειες των πινάκων του Vesalius. Έμαθα περισσότερα γύρω από την γέννηση από τον περίφημο πίνακα του Leonardo με το έμβρυο στην μήτρα παρά από κάθε κατ’ ευφημισμό σχεδιάγραμμα που υπήρχε στα τότε σχολικά εγχειρίδια της βιολογίας. Οι δυο αυτές σχετικές εικόνες, που ακολουθούν στην συνέχεια, αναπαρήχθησαν και περιέχονται στο περίφημο τεύχος της επιστημονικής σύνοψης «Beauty of Another Order». Πρόκειται για μια συλλογή από ομιλίες υπό την έκδοση της Ann Thomas που συνοδεύει μια αντίστοιχη έκθεση με το ίδιο όνομα στην Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά στην Ottawa το 1997. Το ίδιο τεύχος περιέχει επίσης πολλά παραδείγματα από την προ και μετά φωτογραφική εικονογράφηση που διακριτικά δίνει έμφαση της σπουδαιότητας της αισθητικής στην δημιουργία χρήσιμων επιστημονικά εικόνων. Μονομιάς αυτή η σπουδαιότητα έγινε καθολικά παραδεκτή, αυτό είναι ένα μικρό βήμα προόδου στην δικαίωση της δημιουργίας εικόνων από επιστημονικά αντικείμενα που όμως θα πρέπει να ελκύουν και να γοητεύουν το ανθρώπινο βλέμμα. Οι καλλίτερες τέτοιες εικόνες συνειδητά επιτυγχάνουν αυτό το σκοπό λειτουργώντας ταυτόχρονα σε διαφορετικά επίπεδα και ικανοποιώντας διαφορετικές κάθε φορά ανάγκες.
Υποστηρίζω την ιδέα της αξιοποίησης τέτοιων φωτογραφιών ακόμη και σαν εκδήλωση αυτοέκφρασης. Έτσι μπορείς να βοηθήσεις καθένα που δημιουργεί επιστημονικές εικόνες όχι μόνο για δική του ευχαρίστηση αλλά και για την ευχαρίστηση των άλλων που δεν γνωρίζουν αλλά και δεν ενδιαφέρονται αναγκαστικά γύρω από τρέχοντα επιστημονικά προβλήματα. Τέτοια καλλιτεχνική δημιουργικότητα βοηθά τον καλλιτέχνη – επιστήμονα να κατανοήσει καλλίτερα την περιοχή μεταξύ της αντικειμενικής και υποκειμενικής αναπαράστασης. Σπουδαίο επίσης θεωρείται και το γεγονός ότι παρουσιάζονται άγνωστες επιστημονικές εικόνες στο ευρύ κοινό. Όταν αυτές οι εικόνες δημοσιεύονται στο ευρύ κοινό, αρκετές από αυτές ελκύουν τα βλέμματα των περίεργων που κάνουν ερωτήσεις με πιο χαρακτηριστική την αφοπλιστικά ειλικρινή : «Τι ακριβώς είναι αυτό που απεικονίζεται;» Η απάντηση μπορεί να αποτυπώνεται σε μορφή λεζάντας ή και με κάθε άλλο τρόπο όμως οφείλει να είναι κυρίως άμεση και όχι τεχνική. Για παράδειγμα μπορεί να είναι απλή και μονολεκτική όπως «μικρόβιο» ή «γαλαξίας». Οποιοδήποτε και αν είναι το θέμα ο ενδιαφερόμενος παρατηρητής γίνεται τώρα περισσότερο πληροφορημένος και έτσι η συγκεκριμένη εικόνα εξυπηρετεί ταυτόχρονα όχι μόνο ένα επιστημονικό αλλά και ένα πολιτιστικό σκοπό.
Η επιστήμη θεωρείται ένας σχετικά πρόσφατος τρόπος να κατανοήσουμε τον φυσικό μας κόσμο, η τέχνη είναι μια άλλη αρκετά παλαιότερη προσπάθεια. Γενικά, αυτές οι δράσεις παρουσιάζονται σαν ξεχωριστές με μικρή αλληλεπίδραση ιδεών μεταξύ των δυο χώρων. Στους καιρούς μας τέχνη και επιστήμη δεν φαίνεται να τέμνονται αλλά «ταξιδεύουν» παράλληλα εμπεριέχοντας η καθεμία τον δικό της ορισμό για το σύμπαν. Αυτό το γεγονός συμβαίνει αρκετό καιρό αν και τώρα φαίνεται να υπάρχουν σημάδια κάποιας αλλαγής. Τα ορμητικά ρεύματα κυλούν παράλληλα σε διευθύνσεις που δεν συναντώνται, υπάρχουν όμως πολλές «γέφυρες» μεταξύ τους οι οποίες μάλιστα με τον χρόνο αυξάνουν το πλήθος τους και έτσι οι συνδέσεις γίνονται ισχυρότερες χωρίς να εκτρέπουν τα ξεχωριστά ρεύματα στο κάτω μέρος της κοίτης.
Υπάρχει η εκτίμηση ότι Τέχνη και Επιστήμη έχουν μοιράσει παλιές ανθρώπινες αρχές που βασίζονται κυρίως σε ένα ξεχωριστό ανθρώπινο χαρακτηριστικό που δεν είναι άλλο από την μοναδικά αστείρευτη περιέργειά μας. Είναι αλήθεια ότι η τέχνη και η επιστήμη έχουν ξεχωρίσει και φαίνεται ότι διαχρονικά θα οδεύουν χωριστά. Όμως καθώς οι συνδέσεις μεταξύ τους γίνονται ολοένα και στενότερες η ενδιάμεση κενή περιοχή γεμίζει με προσπάθειες ανθρώπων που αναγνωρίζουν ότι η επιστήμη έχει πολλά να συνεισφέρει στον κόσμο της τέχνης ενώ από την άλλη οι αισθητικές ευαισθησίες είναι ζωτικής σημασίας στην δημιουργία και κατανόηση των εικόνων από την ίδια την επιστήμη.
© Α. Αραβαντινός
© periopton
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
