η Αμερικανική Μπαρμπιζόν

6.30' διάβασμα

 

 

 

Από ένα γοητευτικό χωριό νότια του Παρισιού, η εξέλιξη της τοπιογραφίας διαμόρφωσε ένα κίνημα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Τεοντόρ Ρουσσώ (Γάλλος, 1812-1867), 
Δάσος του Φοντενεμπλό, Συστάδα Ψηλών Δέντρων με Θέα στην Πεδιάδα Κλαιρ-Μπουά 
στην Άκρη του Μπα-Μπρεό, 1849-1852. 
© Μουσείο Γκετί.

Σήμερα, οι ιμπρεσιονιστικοί πίνακες τοπίων είναι μεταξύ των πιο ευρέως γνωστών και αγαπημένων έργων τέχνης που έχουν δημιουργηθεί ποτέ. Ωστόσο, λίγο πριν τη γέννηση του ιμπρεσιονισμού στη Γαλλία, υπήρξε μια σημαντική στροφή προς την αποδοχή του τοπίου ως θέμα αυτό καθ' εαυτό. Μεγαλειώδεις, μεγάλης κλίμακας ρεαλιστικοί πίνακες τοπίων, από μια ομάδα έγκριτων ζωγράφων του νατουραλισμού, άρχισαν επιτέλους να γίνονται αποδεκτοί ως άξιο θέμα ζωγραφικής.
Ζωγραφισμένα με σχολαστικό ρεαλισμό, με την επαναστατική νέα εστίαση στις μεταβαλλόμενες ώρες της ημέρας και τις επιδράσεις του φωτός στο τοπίο, αυτά τα εξαιρετικά ολοκληρωμένα έργα τοναλισμού, και η ομάδα των καλλιτεχνών που τα δημιούργησαν, θα έμελλε αργότερα να γίνουν γνωστά ως η Σχολή της Μπαρμπιζόν. Όσα συνέβησαν από τη δεκαετία του 1820 έως τη δεκαετία του 1860 στο Δάσος του Φονταινεμπλό και στο γοητευτικό χωριό Μπαρμπιζόν, ακριβώς νότια του Παρισιού, θα διαμόρφωναν τον γαλλικό κόσμο της τέχνης και ακόμη και τη γαλλική κουλτούρα, και αργότερα τους μεγαλειώδεις πίνακες αμερικανικών τοπίων που γνωρίζουμε και αγαπάμε σήμερα.

Ζαν-Μπατίστ-Καμίλ Κορό (Γάλλος, 1796-1875), 
Ιταλικό Τοπίο, περ. 1835. 
© Μουσείο Γκετί

Πριν από αυτή την εποχή στη Γαλλία, η τέχνη του τοπίου δεν λαμβανόταν στα σοβαρά. Απλώς χρησίμευε ως φόντο για παραστατικά έργα ή πορτρέτα. Ποτέ δεν θεωρούνταν ένα είδος από μόνο του από την αυστηρή κριτική επιτροπή του Σαλόν, της έκθεσης της Ακαδημίας Καλών Τεχνών, της μεγαλύτερης ετήσιας έκθεσης τέχνης με κριτική επιτροπή, που τότε φιλοξενούνταν στο Λούβρο. Ήταν επιτακτική ανάγκη για τους καλλιτέχνες να γίνει δεκτό το έργο τους στην αναγνωρισμένη έκθεση, αλλά το Σαλόν είχε αυστηρά κριτήρια. Ήταν προσηλωμένο πάνω στον εξαιρετικά εκλεπτυσμένο ρεαλισμό, και συγκεκριμένα σε θέματα και τεχνικές που συμμορφώνονταν με τα άκαμπτα πρότυπά του.

Η πιο επιδραστική σχολή καλών τεχνών, η École des Beaux-Arts, και τα πολλά ανεξάρτητα εργαστήριά της, έδιναν έμφαση στον κλασικό ρεαλισμό. Τα θέματα ήταν συνήθως ρομαντικού χαρακτήρα, με σκηνές από μύθους και θρύλους ή μεγαλοπρεπείς απεικονίσεις σημαντικών προσώπων. Εμβληματικοί καλλιτέχνες που εφάρμοζαν αυτό το στιλ του κλασικού ρεαλισμού είναι, μεταξύ άλλων, ο Ανρί Φαντέν-Λατούρ, ο Καμίλ Κορό και ο Ζαν-Φρανσουά Μιλέ. Καθώς ένα τοπίο από μόνο του δεν θεωρούνταν ακόμα «καλή τέχνη», έπρεπε να αποτελούν το κεντρικό θέμα μορφές για να είναι άξιο να κριθεί για το Σαλόν.
Όταν τα εργαστήρια της σχολής του Παρισιού έκλειναν για τις διακοπές της άνοιξης ή του καλοκαιριού, πολλοί από τους σπουδαστές κατευθύνονταν νότια προς τη γαλλική ύπαιθρο και την όλο και πιο δημοφιλή περιοχή του Φονταινεμπλό. Τα δάση ήταν γνωστά ως παράδεισος για ζωγράφους τοπίων, με κυματιστούς λόφους, μικρά χωριά και το κάστρο του Φονταινεμπλό. Μια ομάδα ζωγράφων συγκεντρωνόταν συχνά στην περιφέρεια Μπαρμπιζόν, όπου έκαναν μερικές από τις πρώτες τους ζωγραφικές μελέτες και πίνακες σε εξωτερικούς χώρους, τα οποία θα χρησιμοποιούσαν ως αναφορά για μεγαλύτερα και πιο εκλεπτυσμένα έργα στο εργαστήριό τους.

 

Σάνφορντ Ρόμπινσον Γκίφορντ  (1823-1880), 
Το βουνό Whiteface από τη λίμνη Placid, 1866 
© Smithsonian American Art Museum

Άλμπερτ Μπίρσταντ (1830-1902), 
Ανάμεσα στην οροσειρά Σιέρα Νεβάδα, Καλιφόρνια, 1868.
© Smithsonian American Art Museum

Καλλιτέχνες όπως οι Σαρλ-Φρανσουά Ντομπινί, Τεοντόρ Ρουσό και Μιλέ, όλοι τους είχαν εκθέσει έργα στο Σαλόν και ήταν σεβαστοί στον κόσμο της τέχνης, είχαν μετακομίσει σε χωριά της περιοχής στο πρώτο μέρος του αιώνα. Δεν τηρούσαν το αυστηρό ρομαντισμό ή το στιλ που υποστήριζε το Σαλόν. Αντίθετα, υιοθέτησαν το σκεπτικό του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ: «Στον διάολο οι πολιτισμένοι κόσμοι, ζήτω η φύση και η παλιά ποίηση!» Η αγάπη τους για τη φύση έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με την κοσμοπολίτικη ζωή στο Παρίσι.
Αυτή η ομάδα, που αργότερα αναφέρθηκε ως η Σχολή της Μπαρμπιζόν, ζωγράφιζε συχνά επιτόπου εκ του φυσικού, με εστίαση στην έκφραση των συναισθημάτων τους και των επιδράσεων του φωτός. Στόχος τους ήταν να ζωγραφίσουν το τοπίο σε ρεαλιστικό στιλ αλλά να αποδείξουν ότι αποτελούσε άξιο θέμα από μόνο του. Ζωγραφίζοντας βουκολικές σκηνές της καθημερινής ζωής όπως χωρικούς και ζώα της φάρμας, αυτοί οι νατουραλιστές καλλιτέχνες εμπνέονταν από Άγγλους και Ολλανδούς ζωγράφους του 17ου αιώνα που προσέγγιζαν το θέμα τους με προσεκτική παρατήρηση και βαθιά αγάπη για τη φύση. Στόχευαν να μεταφέρουν την πνευματική τους τοποθέτηση απέναντι στη φύση, αντί να αποτυπώσουν πιστά τη σκηνή, και να ανυψώσουν το τοπίο στο επίπεδο της υψηλής τέχνης.

Αλέξαντερ Χ. Γουάιαντ (1836-1892), 
Κοιλάδα Χουσατόνικ, περ. 1880-1890.
© Smithsonian American Art Museum

Φρέντερικ Τσερτς (1826-1900), 
Το Αιγαίο Πέλαγος, περ. 1877.
© The Met

Το υπέροχο δάσος, που πολλοί πίστευαν ότι ήταν μαγεμένο, ήταν γεμάτο ελάφια, αγριογούρουνα, απότομες κορυφές, αγρότες, μικρά χωριά και εκτάσεις πυκνής βλάστησης. Εκατοντάχρονες πανύψηλες καρυδιές κινούνταν στο διάστικτο και λαμπρό ατμοσφαιρικό φως — η έμπνευση δεν έλειπε. Το 1849, μια σιδηροδρομική γραμμή έκανε την περιοχή δημοφιλή προορισμό για εκδρομές το Σαββατοκύριακο.
Η εύκολη προσβασιμότητα της υπαίθρου μεταμόρφωσε τη σχέση μεταξύ του ανθρώπου του άστεως και της φύσης. Συγγραφείς και καλλιτέχνες επέστρεψαν στις ρίζες τους, κυριολεκτικά, ξεφεύγοντας από την πόλη. Η βασιλική αυλή είχε ακόμη αρχίσει να περνά την άνοιξη στο Ανάκτορο του Φονταινεμπλό και τα πικνίκ στο δάσος ήταν της μόδας. Λέγεται ότι ο Ναπολέων Γ', ένθερμος λάτρης και συλλέκτης τέχνης, παρευρέθηκε ακόμη και σε μια έκθεση τέχνης στην περιοχή και αγόρασε έναν πίνακα για την Αυτοκράτειρα Ευγενία ντε Μοντίχο.

Διάσημοι συγγραφείς όπως ο Γκυστάβ Φλωμπέρ και η Γεωργία Σάνδη άρχισαν να έρχονται στην περιοχή και ακόμη έγραψαν μυθιστορήματα για τη ζωή των ζωγράφων στο δάσος. Ζωγράφοι από την Ελβετία και πολλοί από την Αμερική κατέκλυσαν την περιοχή. Ο κριτικός τέχνης Ζυλ-Αντουάν Καστανιαρί έγραψε για «τον μεγάλο στρατό των ζωγράφων τοπίων» που εισέβαλε στη Γαλλία.
Η αυξανόμενη δημοτικότητα του είδους τελικά έκαμψε την άρνηση των κριτών του Σαλονιού να παρουσιάσουν αμιγή τοπία και, παρά τη μεγάλη αντιπαράθεση, τελικά υποχώρησαν και δέχτηκαν τέτοιου είδους έργα στην έκθεση. (Ίσως βοήθησε το γεγονός ότι ο καλλιτέχνης της Μπαρμπιζόν, Ντομπινί, συμμετείχε επίσης στην κριτική επιτροπή). Ήταν επίσης μια εποχή που η Γαλλία προσπαθούσε να αναζωογονήσει την αίσθηση πατριωτισμού της μετά την επανάσταση και ο εορτασμός της ομορφιάς του γαλλικού τοπίου ήταν ένας άλλος τρόπος να το κάνει αυτό. Ο Ναπολέων Γ' ίσως έβλεπε αυτά τα μεγαλοπρεπή τοπία ως μια εκδήλωση τιμής για τη χώρα του.
Αυτή η ανανεωμένη εκτίμηση για το τοπίο στη Γαλλία συμβαδίζει με την επέκταση προς τα δυτικά που συνέβαινε στην Αμερική, και την ανακάλυψη των μεγαλοπρεπών τοπίων και της άγριας φύσης που ζωγραφίστηκαν, οδηγώντας στην ίδρυση πολλών από τα Εθνικά Πάρκα της χώρας, πηγή εθνικής υπερηφάνειας. Η επιρροή των ιδεωδών της γαλλικής ομάδας της Μπαρμπιζόν στις αμερικανικές σχολές ζωγραφικής είναι ανεκτίμητη.

Τζορτζ Ίνες (1825-1894), 
Ηλιοβασίλεμα, 1884. 
© Smithsonian American Art Museum

Τζάσπερ Φράνσις Κρόπσεϊ (1823-1900), 
Κάτσκιλ Κρικ, 1850.
© Smithsonian American Art Museum

Σημαντικοί Αμερικανοί καλλιτέχνες είχαν επισκεφθεί και ζωγραφίσει στη Γαλλία, επισήμως πυροδοτώντας το αμερικανικό αντίστοιχο, και γεννώντας τη φημισμένη Σχολή του Ποταμού Χάντσον. Διάσημοι Αμερικανοί ζωγράφοι τοπίων όπως οι Τόμας Κόουλ, Ζορζ Ινές, Χόμερ Ντοτζ Μάρτιν, Αλέξαντερ Χ. Γουάιαντ, Γουίλιαμ Μόρις Χαντ, Γουάιατ Ίτον και Τόμας Μόραν είχαν όλοι περάσει χρόνο σπουδάζοντας στη Γαλλία, και εμπνεύστηκαν απευθείας από τους Γάλλους καλλιτέχνες καθώς και την επιβλητική ομορφιά του Δάσους του Φονταινεμπλό και το γραφικό χωριό της Μπαρμπιζόν. Οι Γουάιαντ, και Χαντ πράγματι έζησαν στη Μπαρμπιζόν, κοντά στον Μιλέ, όπως και ο Γουίλιαμ Μπάμπκοκ. Ο Χαντ είχε σπουδάσει με τον Γάλλο καλλιτέχνη Τομά Κουτύρ στο Παρίσι από το 1846 έως το 1852 και εμπνεύστηκε τόσο πολύ βλέποντας το έργο του Μιλέ «Ο Σπορέας» στο Σαλόν του Παρισιού του 1851 που πέρασε τα επόμενα δύο χρόνια στη Μπαρμπιζόν για να ζωγραφίσει στο πλευρό του καλλιτέχνη. Ο Χαντ παραμένει ο Αμερικανός καλλιτέχνης που συνδέεται πιο στενά με το γαλλικό κίνημα της Μπαρμπιζόν και τα χρόνια που ακολούθησαν ενέπνευσε καλλιτέχνες στη γενέτειρά του στη Νέα Αγγλία.
Έργα των Χαντ, Ινές, Μάρτιν και Γουάιαντ ήταν οι απαρχές του αμερικανικού κινήματος Μπαρμπιζόν που ακολούθησε στενά τις παραδόσεις της γαλλικής Μπαρμπιζόν. Μεγάλο μέρος του αμερικανικού θέματος πριν από αυτή την εποχή περιστρεφόταν γύρω από πορτρέτα πλούσιων χορηγών ή ηρωικές σκηνές μαχών εγκεκριμένες από την Εθνική Ακαδημία Σχεδίου. Οι νεαροί καλλιτέχνες είχαν φέρει μαζί τους τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις τεχνικές από τη Γαλλία — ζωγραφίζοντας τον φυσικό κόσμο, και συλλαμβάνοντας τις επιδράσεις του φωτός σε απαλό τονικό ύφος. Τα Γκραντ Τέτονς του Ουαϊόμινγκ, το Γκραντ Κάνιον, το Γιοσέμιτι, το Γέλοουστοουν και η κοιλάδα του Χάντσον στη Νέα Υόρκη έγιναν τα αγαπημένα θέματα των καλλιτεχνών.

Η Σχολή του Ποταμού Χάντσον, της οποίας τα μέλη δημιούργησαν έργα που έγιναν καθοριστικά της αμερικανικής τέχνης, υπήρξε από το 1850 έως το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, φτάνοντας στο αποκορύφωμά της γύρω στο 1875.
Ο διάσημος Αμερικανός καλλιτέχνης Τόμας Κόουλ ήταν γνωστός για τα θέματά του από τα βουνά Κάτσκιλ και τα Άντιροντακς στο βόρειο τμήμα της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Είχε πολλούς μαθητές που ακολούθησαν το στιλ του που συνδύαζε τις αμερικανικές και γαλλικές επιρροές του. Διάσημοι Αμερικανοί ζωγράφοι τοπίων όπως οι Φρέντερικ Τσερτς, Άλμπερτ Μπίρσταντ, Σάντφορντ Ρόμπινσον Γκίφορντ και Τζάσπερ Φράνσις Κρόπσι συνέδεσαν όλοι το νέο τους στιλ ζωγραφικής τοπίων με τις γαλλικές καταγωγές της Μπαρμπιζόν. Οι καλλιτέχνες Χένρι Γουόρντ Ρέιντζερ και Κάρλτον Γουίγκινς ώθησαν τους καλλιτέχνες να μετακομίσουν στο Ολντ Λάιμ του Κονέκτικατ, όπου άρχισαν να δημιουργούν τις δικές τους «αμερικανικές» ομάδες και αποικίες της Μπαρμπιζόν. Το έργο τους αντηχούσε απευθείας τους Γάλλους ζωγράφους τοπίων, απεικονίζοντας ζώα που έβοσκαν στις φάρμες καθώς και απέραντες εκτάσεις και χειρώνακτες, αν και χωρίς δυσκολίες, τείνοντας προς πιο ποιητικές, γαλήνιες σκηνές.

Τόμας Κόουλ (1801-1848), 
Άποψη του Κάτσκιλ— Αρχές Φθινοπώρου, 1836-1837.
© The Met

Γουίλιαμ Μόρις Χαντ (1824-1879), 
Κορίτσι με αγελάδες, 1860
© Los Angeles County Museum of Art

Αυτά τα τονικά έργα της αμερικανικής Μπαρμπιζόν και της Σχολής της Κοιλάδας του Ποταμού Χάντσον έγιναν εξαιρετικά δημοφιλή στους συλλέκτες στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αμερική, που στη συνέχεια ενέπνευσαν περισσότερους Αμερικανούς καλλιτέχνες να υιοθετήσουν το ύφος και να ταξιδέψουν στη Γαλλία, διαδίδοντας το κίνημα σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Καλλιτέχνες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού δημιούργησαν έργα που καυχιόνταν για έναν συνδυασμό ζωγραφικής ανοιχτού χώρου και εργασίας εργαστηρίου, εφαρμόζοντας μια διακριτική «ομιχλώδη» αισθητική που μερικές φορές αναφέρεται ως «εντυπώσεις» σε ρεαλιστικές σκηνές της καθημερινής ζωής. Δεν αποτελεί έκπληξη που πολλές από αυτές τις αρχικές τεχνικές και θέματα αργότερα εξελίσσονται στο καλλιτεχνικό είδος του Ιμπρεσιονισμού.

Πράγματι, οι Γάλλοι καλλιτέχνες του δάσους του Φονταινεμπλό και τα επαναστατικά τους θέματα και τεχνικές είχαν αφήσει ένα σημαντικό και διαρκές σημάδι στην Αμερικανική Τέχνη. 

 

 

επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)