4' διάβασμα
 |
| Φιέτας, αγνώστου |
Μεταξύ του 1949 και του 2016, ο Νοτιοαφρικανός Ντέιβιντ Γκόλντμπλατ (1930-2018) επέστρεφε περιοδικά στο Φιέτας, ένα προάστιο δυτικά του κέντρου του Γιοχάνεσμπουργκ, για να φωτογραφίσει τον αντίκτυπο του τιμωρητικού διαχωρισμού και της εθνοκάθαρσης που προκάλεσε η νομοθεσία του απαρτχάιντ στους κατοίκους και το τοπίο.
Υπό αυτό το καθεστώς, το προάστιο Φιέτας του Γιοχάνεσμπουργκ ενσάρκωσε έναν θύλακα πολυεθνικής αρμονίας.
Οι εικόνες του δείχνουν πολυσύχναστους δρόμους, μικροσκοπικά καταστήματα και μια κοινότητα ενωμένη στην ποικιλομορφία της, ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματος. Καταγράφουν επίσης την αναγκαστική εκκένωση των κατοίκων, ομαδοποιημένων κατά φυλετικές γραμμές, και την καταστροφή σπιτιών από τις αρχές.
Φωτογραφίζοντας, ο Γκόλντμπλατ, προσπάθησε «να κατανοήσει κάτι από τη ζωή τους και όσα είχαν οικοδομήσει».
 |
| η Γιάκσα Μόντι, κόρη του Τσαγκάν Μόντι, στέκεται στην μπουτίκ του πατέρα της πριν από την καταστροφή της μετά τον Νόμο Περιοχών Ομάδων, 17η Οδός, Fietas, 1976 © David Goldblatt |
 |
| ο Όζι Ντοκράτ με την κόρη του Νασίμα στο κατάστημά του πριν την καταστροφή του, βάσει του νόμου για τις Ομαδικές Περιοχές, Φιέτας, Γιοχάνεσμπουργκ, 1977 © David Goldblatt |
 |
| η Ασία Ντοκράτ αδειάζει το παντοπωλείο του πατέρα της Όζι, ο οποίος αναγκάστηκε να κλείσει, στην οδό Ντελαρέι, 1977. © David Goldblatt |
 |
| στην παμπ, Βρέντεντορπ, 1977 © David Goldblatt |
Στη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ, που κυβερνιόταν από θεσμοποιημένο ρατσισμό, το προάστιο Φιέτας (πιθανή παραφθορά της λέξης φιέστα-γιορτή, πανηγύρι) ενσάρκωσε για τους κατοίκους της μια θαυματουργή νησίδα ανεκτικότητας και πολυπολιτισμικότητας. Μέχρι την πτώση του, το 1991, το καθεστώς της «χωριστής ανάπτυξης» που επιβλήθηκε από τη λευκή μειονότητα είχε πράγματι εκτοπίσει τους μαύρους, τους Ινδούς ή τους λεγόμενους «έγχρωμους» κατοίκους σε δυσπρόσιτες και υπανάπτυκτες περιοχές, σε γκέτο μακριά από τα αστικά κέντρα. Αλλά το Φιέτας, το προσωνύμιο που δόθηκε σε αυτή την περιοχή στα περίχωρα του Γιοχάνεσμπουργκ -επίσημα ονομαζόμενη Πέιτζβιου, όχι μακριά από το κέντρο της πόλης, αποτέλεσε για ένα διάστημα την εξαίρεση. Κάθε μέρα, Νοτιοαφρικανοί από όλα τα εθνοτικά υπόβαθρα έρχονταν να ψωνίσουν σε αυτούς τους πολύβουους δρόμους με τα μικροσκοπικά καταστήματα: μπαχαρικά, κρεοπωλεία, καταστήματα ρούχων...
Αυτή η συθήκη διήρκεσε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν η γειτονιά, που είχε κηρυχθεί «λευκή» από τη δεκαετία του 1950-1960, εκκενώθηκε με τη βία και τα περισσότερα σπίτια κατεδαφίστηκαν.
Ο Ντέιβιντ Γκόλντμπλατ, σημαντική μορφή της νοτιοαφρικανικής φωτογραφίας, ακούραστος πορτρετίστας της καθημερινής ζωής υπό το απαρτχάιντ, περιπλανήθηκε στην περιοχή Φιέτας καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του. Νιώθοντας κοντά στους καταστηματάρχες που ήταν εγκατεστημένοι εκεί για γενιές, ίσως επειδή ο ίδιος ο πατέρας του ήταν Εβραίος ράφτης που είχε ανοίξει ένα κατάστημα ρούχων κοντά στο Γιοχάνεσμπουργκ, αφού είχε διαφύγει από τα πογκρόμ στη Λιθουανία. Το 1951, η γειτονιά κατοικούνταν κατά το ήμισυ από Ινδούς, ενώ οι υπόλοιποι κάτοικοι ήταν μαύροι ή «έγχρωμοι». Ο τόπος διέθετε δύο τζαμιά, τέσσερις εκκλησίες, δύο κινηματογράφους, ομάδες κρίκετ και ποδοσφαίρου...
 |
| το κατεδαφισμένο Star Bio στην 20th Street, Fietas. Δεκέμβριος 1976 © David Goldblatt |
 |
| σπίτι στην 17η Οδό, πριν την κατεδάφισή του, βάσει του Νόμου Περιοχών Ομάδων. Δεκέμβριος 1977 © David Goldblatt |
 |
| 17η Οδός, Φιέτας (Πέιτζβιου), πριν την καταστροφή των σπιτιών και των καταστημάτων της βάσει του νόμου για τις Ομαδικές Περιοχές, 1977-1978 © David Goldblatt |
 |
| κινηματογράφος Άβαλον, 1977 © David Goldblatt |
Ο Γκόλντμπλατ φωτογράφισε ενήλικες και παιδιά, σε ευαίσθητα και συγκινησιακά φορτισμένα πορτραίτα. Έδειξε τα φορτωμένα εσωτερικά, τα καταστήματα με προμήθειες που φτάνουν μέχρι το ταβάνι, τη διαρκή δραστηριότητα που αποτυπώνεται στους δρόμους που διασχίζουν μαύρα παιδιά, Ινδοί έμποροι, λευκοί πελάτες... Με την πάροδο του χρόνου, οι εικόνες του μαρτύρησαν τον αγώνα των κατοίκων κατά του κακόβουλα ονομαζόμενου «Τμήματος Κοινοτικής Ανάπτυξης», το οποίο ήταν επιφορτισμένο με την αποστολή, εκούσια ή ακούσια, των κατοίκων σε αφιερωμένες φυλετικές περιοχές: τη Λενέζια για τους Ινδούς, το Σοβέτο για τους Αφρικανούς.
Με πανό, διαδηλώσεις ή δικαστικές αγωγές, οι κάτοικοι κατάφεραν για πάνω από είκοσι χρόνια να καθυστερήσουν την απαλλοτρίωση. Μέχρι που οι τελευταίες οικογένειες, εξαντλημένες και παραιτημένες, είδαν τις μπουλντόζες να ισοπεδώνουν τα περισσότερα σπίτια. Το 1977, ο Ντέιβιντ Γκόλντμπλατ κατέγραψε την απόγνωση του Όζι Ντοκράτ, ενός εμπόρου που είχε φωτογραφίσει πολλές φορές, εγκατεστημένου στο Φιέτας για τρεις γενιές, και ο οποίος παρακολουθούσε ανήμπορος τον εκδιωγμό όλων όσων γνώριζε: «Είναι σαν να μου ξεριζώνουν τα δόντια ένα προς ένα. Περνάω τη γλώσσα μου πάνω από τις τρύπες και προσπαθώ να θυμηθώ τι υπήρχε εκεί πριν.»
 |
| Οι μανάβηδες του μετρό, το κατάστημα του Όζι Ντοκάτ λίγο μετά το αναγκαστικό κλείσιμό του και πριν την κατεδάφισή του βάσει της διακήρυξης των Περιοχών Ομάδων, η οποία δήλωσε το Πέιτζβιου/Φιέτας "Λευκό". Γιοχάνεσμπουργκ, Απρίλιος 1977 © David Goldblatt |
 |
| Επιγραφές στην 14η Οδό πριν την καταστροφή της βάσει του νόμου για τις Ομαδικές Περιοχές. Δεκέμβριος 1976 © David Goldblatt |
 |
| © David Goldblatt |
 |
| © David Goldblatt |
 |
| Κατά τη διάρκεια μιας μετακόμισης, 1976 © David Goldblatt |
Διασκορπισμένοι, αυτοί οι άνδρες και αυτές οι γυναίκες ξαναέφτιαξαν τη ζωή τους, χωρίς ποτέ όμως να βρουν ξανά την κοινότητα που είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν. Μόλις καταργήθηκε το απαρτχάιντ, ο φωτογράφος συνέχισε να επιστρέφει στο Φιέτας. Αλλά η νέα κυβέρνηση δεν επένδυσε ποτέ σε αυτή την περιοχή, η οποία παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό εγκαταλελειμμένη, παραδομένη σε αρουραίους και σκουπίδια, και κατοικημένη μόνο από λίγους άστεγους. Δεν απομένει τίποτα από τη ζεστή ενέργεια του Φιέτας, σήμερα, παρά μόνο οι αναμνήσεις και οι ζωντανές φωτογραφίες του Ντέιβιντ Γκόλντμπλατ.
 |
| Το "Republic Islamic Butchery" του Χασίμια Σαχίμπ πριν την καταστροφή του βάσει του νόμου περί Ομαδικών Περιοχών, Φιέτας, Απρίλιος 1977 © David Goldblatt |
 |
| Με το μισό του κτιρίου του κατεστραμμένο βάσει του κανονισμού του Απαρτχάιντ που είχε κηρύξει αυτό το προάστιο «Λευκό», ο Χασιμία Σαχίμπ, χασάπης, συνέχισε να εμπορεύεται και αρνήθηκε να μετακινηθεί μέχρι να του δοθεί το οικόπεδο που είχε επιλέξει στο κηρυγμένο «Ασιατικό» προάστιο στο οποίο επρόκειτο να μεταφερθεί. Πέιτζβιου, Γιοχάνεσμπουργκ. 8 Μαρτίου 1986 © David Goldblatt |
 |
| κατεδάφιση οικίας © David Goldblatt |
Βεβαίως, υπάρχει ο αντίλογος που εστιάζει στα στενά δρομάκια, τα μικρά καταστήματα και τα μικρά σπίτια χωρίς μπάνιο, με αποτέλεσμα το Φιέτας να επιβάλλει, σχεδόν τιμωρητικά, στους κατοίκους της ένα αναπόφευκτο συνωστισμό, αλλά παράλληλα, λόγω αυτής της συμφόρησης, ευνοούσε ένα έντονο επίπεδο αλληλεπίδρασης, αναγκαστικής συνύπαρξης και μεγάλης αλληλεγγύης. Βέβαια η δημιουργία περίκλειστης κοινωνίας -χωρίς καν βασικές υποδομές υγιεινής, δεν είναι κάτι το οποίο προκρίνεται στον κοινωνικό σχεδιασμό και προγραμματισμό, έχοντας πάντα στραμμένο το βλέμμα στην -τυχόν- ριζοσπαστικοποίηση του πληθυσμού. Αντ' αυτού θα μπορούσε να καταβληθεί προσπάθεια για την βελτιστοποίηση των όρων διαβίωσης, παρά την εύκολη λύση της διασποράς του πληθυσμού σε άλλα, έστω και άτυπα, γκέτο με την εντροπία να αποσταθεροποιείται παράγοντας τα ίδια ή και πιθανόν χειρότερα αποτελέσματα.
 |
| Οδοντόβουρτσες πριν την καταστροφή του Φιέτας βάσει του Νόμου Περιοχών Ομάδων, 1976 © David Goldblatt |
Ένα κομμάτι ιστορίας μπορεί να ανακαλυφθεί στο "Fragments of Fietas", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Mack, με εικόνες του Φιέτας, συνοδευόμενες από μαρτυρίες κατοίκων, να αφηγούνται τη ζωή, την επίμονη αντίσταση και την πτώση μιας δεμένης κοινότητας, που τελικά ηττήθηκε από την αυθαιρεσία και την αδικία.
Nota bene
Ο Ντέιβιντ Γκόλντμπλατ (1930 – 2018) γεννήθηκε στο Ράντφοντέιν, μια μικρή πόλη μεταλλωρύχων έξω από το Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής. Μέσα από τον φακό του, κατέγραψε τις δομές, τους ανθρώπους και τα τοπία της Νότιας Αφρικής από το 1948 μέχρι τον θάνατό του τον Ιούνιο του 2018. Υπηρέτησε εξίσου την καλλιτεχνική και την τεκμηριωτική φωτογραφία, και ήταν γνωστός για την πρακτική του να προσθέτει εκτενείς λεζάντες στις φωτογραφίες του, οι οποίες σχεδόν πάντα προσδιορίζουν το θέμα, τον τόπο και την εποχή που τραβήχτηκε η εικόνα. Αυτές οι λεζάντες συχνά διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην αποκάλυψη των ορατών και αόρατων δυνάμεων μέσω των οποίων οι πολιτικές ακραίου ρατσισμού και διαχωρισμού της χώρας διαμόρφωσαν τη δυναμική της ζωής, ειδικά σε ό,τι αφορά το φύλο, την εργασία, την ταυτότητα και την ελευθερία κίνησης.
Έργα του βρίσκονται -μεταξύ άλλων- στα:
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA), Νέα Υόρκη- Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη- Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο (SFMOMA)- Tate Modern, Λονδίνο κ.ά.
επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
