6' διάβασμα
Για τον Νομπουγιόσι Αράκι, η φωτογραφία δεν ήταν ποτέ μια ουδέτερη πράξη — είναι εμμονή, οικειότητα, πρόκληση. Οι Polaroid του χαρτογραφούν την καθημερινή ζωή του Ιάπωνα δασκάλου, τις ερωτικές εμμονές και τις ποιητικές του συναντήσεις με τη θνητότητα.
 |
| © Nobuyoshi Araki |
Λίγοι φωτογράφοι έχουν αναστατώσει, προκαλέσει και σαγηνεύσει το κοινό όπως ο Νομπουγιόσι Αράκι. Από τη δεκαετία του 1960, ο καλλιτέχνης που γεννήθηκε στο Τόκιο έχει θολώσει τα όρια μεταξύ οικειότητας και επιδειξιομανίας, μεταξύ ποιητικού και πορνογραφικού. Οι εικόνες του έχουν χαρακτηριστεί εμμονικές, ερωτικές, παραβατικές, αλλά και βαθιά ανθρώπινες.
Το έργο του Αράκι, ο οποίος υπήρξε ένας από τους δημιουργούς του κινήματος της ιαπωνικής 'περί εμού' φωτογραφίας (shi-shashin)*1, επηρεάστηκε από την προσωπική του ιστορία, όπως αποδεικνύεται από τρεις σειρές αφιερωμένες στη ζωή του με την Γιόκο Αόκι μεταξύ 1971 και 1992, από το μήνα του μέλιτος μέχρι τον θάνατό της. Πέρα από τα κοντινά πλάνα του με λουλούδια και τα αμφιλεγόμενα σκηνοθετημένα γυμνά του για τα οποία είναι διεθνώς γνωστός, η Polaroid έχει κεντρική θέση στην πρακτική του από τη δεκαετία του 1990. Η χρήση της Polaroid δημιουργεί μια μορφή οπτικής ποίησης βασισμένη σε ασυνήθιστους συνειρμούς. Ενώ το προηγούμενο έργο του ήταν προσεκτικά συντεθειμένο και τυπικά πειραματικό, η διαδικασία, που εφηύρε ο Έντουιν Λαντ και διατίθεται στην αγορά από την Polaroid από το 1948, του επέτρεψε να αποτυπώνει ακούραστα την καθημερινότητά του παράγοντας μια σημαντική ποσότητα από αυτές τις διάσημες τετράγωνες εικόνες που αναπτύσσονται μπροστά στα μάτια του δημιουργού τους.
Σχετικά με αυτό το είδος της "περί εμού" φωτογραφίας έχει αναφέρει σε συνέντευξή του πως:
«Πέρα από αυτό, η φωτογραφία είναι "περί εμού". Σε αντίθεση με το να αποκαλύπτω κάτι στην κοινωνία ή να κάνω κάτι για την κοινωνία, αλλά μάλλον ως έκφραση των δικών μου σκέψεων και λέξεων, "περί εμού-φωτογραφία (ShiShashin – το "shi" σημαίνει εγώ και το "shashin" φωτογραφία)", το συνηθισμένο μου λογοπαίγνιο (από το "περί εμού-μυθιστόρημα (ShiShōsetsu)" που απεικονίζει τη ζωή του ίδιου του συγγραφέα). Η φωτογράφιση πραγμάτων που αφορούν "εμένα" ή κάτι παρόμοιο, ξεκίνησε στο μήνα του μέλιτος. Αυτό που έκανα τότε δεν αφορούσε την γύμνια της γυναίκας μου ή κάτι τέτοιο, αλλά ήταν αναπόφευκτο, και το να είναι γυμνή και κάπως σέξι ήταν φυσικό και κανονικό. Εν ολίγοις, δεν είναι το ίδιο σαν να φοράει τα ρούχα της; Ακόμα και χωρίς ρούχα, ήταν ένας τρόπος έκφρασής της. Δεν με νοιάζει τόσο πολύ γιατί αυτά είναι συναισθήματα που πηγάζουν (από αυτήν) και προς τον σύντροφο. Εκείνη την εποχή, έγινε θέμα συζήτησης μέσω των περιοδικών.»
 |
| ο Νομπουγιόσι Αράκι μπροστά στις Polaroid του |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
Το μέσο προσέφερε επίσης νέες εικαστικές ευκαιρίες στον Αράκι και του επέτρεψε το αποτέλεσμα να είναι χαοτικό και άμεσο. Κάθε στιγμιότυπο — μια ερωμένη, ένα άνθος, ένα ποτό σε ένα τραπέζι — γίνεται μέρος ενός ρεύματος συνείδησης. Οι Polaroid του Αράκι διαδέχονται η μία την άλλη σε μια συνεχή ροή που θολώνει τα όρια μεταξύ της προσωπικής και της δημόσιας σφαίρας, σχηματίζοντας αυτό που ο ίδιος ο καλλιτέχνης κάποτε ονόμασε «μια συνεχή ροή εμμονής». Παρενέβαινε επίσης στις εικόνες με ψαλίδι, μαρκαδόρους ή πινέλα· έκοβε και συναρμολογούσε φωτογραφικές χίμαιρες που ονόμαζε kekkai (φράγμα, φράχτης)· και εξέθετε τις εκτυπώσεις του από άκρη σε άκρη με τη μορφή πλεγμάτων μερικές φορές μνημειωδών διαστάσεων.
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
Αυτό το φθινόπωρο, το Μουσείο Guimet του Παρισιού διοργανώνει μια ιστορική έκθεση — την POLARAKI (λογοπαίγνιο με τα ονόματα της εταιρείας και του φωτογράφου ) — συγκεντρώνοντας σχεδόν χίλιες φωτογραφίες Polaroid του Αράκι σε ένα συναρπαστικό οπτικό ημερολόγιο αγάπης, σεξ, ζωής και θανάτου.
Αυτό που κάνει την POLARAKI εξαιρετική είναι η κλίμακα. Η έκθεση βασίζεται στη συλλογή του Στεφάν Αντρέ, ο οποίος συγκέντρωσε σχεδόν χίλιες Polaroid μεταξύ του 2000 και του 2024 και τις δώρισε στο Μουσείο Guimet νωρίτερα φέτος. Εκτεθειμένη σε μνημειώδη πλέγματα που θυμίζουν αίθουσα θαυμάτων*2, η εγκατάσταση είναι ταυτόχρονα οικεία και καθηλωτική – ένα ιδιωτικό οπτικό ημερολόγιο που αποκαλύπτεται για δημόσια κατανάλωση.
Στην καρδιά της έκθεσης βρίσκεται ο Παράδεισος του Αράκι, ένα εκπληκτικό έργο από 906 εκτυπώσεις με τη μέθοδο διάχυσης χρωστικών ουσιών, τοποθετημένες σε 391 πλαίσια. Οι μισοί από αυτούς τους συνδυασμούς συντέθηκαν από τον ίδιο τον Αράκι. Οι άλλοι μισοί οργανώθηκαν από τον Αντρέ στο διαμέρισμά του στο Παρίσι, δημιουργώντας έναν εκτεταμένο διάλογο μεταξύ καλλιτέχνη και συλλέκτη.
Το αποτέλεσμα είναι υπνωτιστικό. Λουλούδια και σχοινιά βρίσκονται δίπλα σε στιγμιότυπα εραστών· ερωτικά ταμπλό ζωντανεύουν εικόνες από την καθημερινή εφήμερη ζωή· στιγμές τρυφερότητας συνυπάρχουν με ωμές υπενθυμίσεις της θνητότητας. Οι Polaroid του Αράκι ανθίζουν σαν πέταλα σε συνεχή φθορά — φρέσκα αλλά εύθραυστα, άμεσα αλλά αιώνια.
Το έργο του Αράκι κινείται μεταξύ διαφορετικών αισθητικών κόσμων και πάντα διχάζει την κοινή γνώμη. Οι αναπαραστάσεις του γυναικείου σώματος, συχνά τυλιγμένου με σχοινιά, κιμονό ή τατάμι, έχουν επαινεθεί ως σύγχρονες αντηχήσεις της παραδοσιακής ιαπωνικής ερωτικής ζωγραφικής (σούνγκα) και των φετιχιστικών πρακτικών κινμπάκου (δέσιμο με σχοινί). Βέβαια αυτή η σύνδεση με την πολιτιστική κληρονομιά τείνει να νομιμοποιήσει την προκλητικότητα και τη βία ορισμένων φωτογραφιών. Αλλά καθώς οι πολιτισμικές αντιλήψεις μεταβάλλονται, πολλοί κριτικοί υποστηρίζουν ότι αυτές οι ίδιες εικόνες αντικειμενοποιούν και εκμεταλλεύονται. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αντίληψη για τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών μας καλούν να επανεξετάσουμε αναπαραστάσεις που μέχρι τώρα θεωρούνταν φυσιολογικές υπό το πρόσχημα της παράδοσης. Η αντιμετώπιση του γυναικείου σώματος στο φακό του Αράκι δεν ξεφεύγει από αυτή την αναθεώρηση.
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
 |
| © Nobuyoshi Araki |
Ωστόσο, η POLARAKI είναι κάτι πέρα από πρόκληση και δυνητική αναθεώρηση. Είναι μια υπενθύμιση της δυαδικότητας της φωτογραφίας, ταυτόχρονα προσωπικής και δημόσιας, εφήμερης και διαχρονικής. Οι Polaroid του Αράκι είναι πράξεις αγάπης και πένθους, φόροι τιμής στην παροδική ομορφιά και υπενθυμίσεις της σκιάς της θνητότητας. Εντάσσονται σε μια γενεαλογία της ιαπωνικής 'περί εμού' φωτογραφίας, όπου η ζωή και η τέχνη του καλλιτέχνη συγχωνεύονται μεταξύ τους. (Κ.Λ.)
POLARAKI (1 Οκτωβρίου 2025 – 12 Ιανουαρίου 2026)
Μουσείο Guimet, Παρίσι
*1 Το Σισασίν είναι ένα στυλ φωτογραφίας που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον Αράκι και άλλους φωτογράφους, όπως ο Φουκάσε Μασαχίσα, στο οποίο οι λεπτές αποχρώσεις των σχέσεων με τους οικείους τους περιγράφονται με λεπτομέρεια, με τη μορφή ενός φωτογραφικού ημερολογίου. Ως στυλ, απέκτησε στη συνέχεια ένα σημαντικό κοινό, καταλήγοντας να αποτελέσει ένα σημαντικό ρεύμα στην ιαπωνική φωτογραφική έκφραση.
*2 Τον 16ο αιώνα, μια αίθουσα θαυμάτων (ή Wunderkammer) ήταν ένας δημοφιλής τρόπος επίδειξης μιας ιδιωτικής συλλογής αξιοπερίεργων αντικείμενων. Εκεί παρουσιάζονταν σε αφθονία δείγματα ζώων, σκελετοί, ορυκτά, ασυνήθιστα χειροποίητα αντικείμενα καθώς και ενδιαφέρουσες αρχαιότητες από τον Νέο Κόσμο, εξάπτοντας έτσι την περιέργεια των επισκεπτών για τα θαύματα της νέας εποχής.
επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
