η φωτογραφία (εκ νέου) στο κάδρο

4' διάβασμα

 

 

 

Ένα μέσο που κάποτε περιθωριοποιήθηκε στον κόσμο της τέχνης, βρίσκει νέα δυναμική.

 

 

Ελένα Αλμέιδα, Pintura Habitada, 1975. 
Ασπρόμαυρη φωτογραφία με μπλε ακρυλικό χρώμα 
-γκαλερί franciscofino

Ειδικότερα στις φετινές εκθέσεις στο Λονδίνο,  Frieze London και Frieze Masters (15 – 19 Οκτωβρίου 2025), που μαζί παρουσιάζουν περισσότερες από 280 γκαλερί από 45 χώρες. Πολλές από αυτές τις γκαλερί εκθέτουν φωτογραφίες επαληθεύοντας την άποψη πως στον σημερινό κόσμο που κυριαρχεί η οθόνη, η φωτογραφία δεν ήταν ποτέ πιο διαδεδομένη. Αλλά είναι η φυσική μάλλον, παρά η ψηφιακή πτυχή του μέσου που βρίσκεται όλο και περισσότερο στο προσκήνιο αυτή την εβδομάδα στο Λονδίνο – το οποίο εξακολουθεί να θεωρείται κάπως καθυστερημένο σε σχέση με το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη όσον αφορά την έκθεση και την εμπορία φωτογραφίας.
«Ζούμε σε έναν κόσμο κορεσμένο από φωτογραφικές εικόνες, οπότε ποτέ δεν ήταν πιο σημαντικό να αναλογιστούμε την ιστορία του μέσου και και την πλούσια κληρονομιά του στο παρόν», λέει η Χίλαρι Φλόε, η επιμελήτρια μιας μεγάλης αναδρομικής έκθεσης της Αμερικανίδας φωτογράφου Λι Μίλερ στην Tate Britain (έως τις 15 Φεβρουαρίου 2026).

Στη Frieze Masters, η γκαλερί Pace αφιέρωσε το περίπτερό της στον Αμερικανό φωτογράφο Πίτερ Χούτζαρ, ο οποίος κατέγραψε τη γκέι σκηνή της Νέας Υόρκης των δεκαετιών του 1970 και 1980. Τα τρυφερά ασπρόμαυρα πορτρέτα των καλλιτεχνών στα παρασκήνια εκτυπώθηκαν όλα από τον ίδιο τον Χούτζαρ (οι τιμές κυμαίνονται από 21.440 έως 38.592 Ευρώ· έξι εκτυπώσεις πωλήθηκαν την πρώτη μέρα). Ο καλλιτέχνης πέθανε από ασθένεια σχετιζόμενη με το AIDS το 1987. «Ήταν ένας πραγματικός δάσκαλος της εκτύπωσης, με τον τρόπο που αποτύπωνε το φως στο σκοτεινό δωμάτιο», λέει η επικεφαλής του τμήματος φωτογραφίας της Pace. «Υπάρχει κάτι στο κοντράστ και την τονικότητα που σε κάνει να θέλεις να βυθιστείς στην εικόνα».
Ενώ η Pace έχει μακρά ιστορία στην έκθεση φωτογραφίας μέσω της αδελφής γκαλερί Pace/MacGill, η οποία συγχωνεύτηκε με την Pace το 2020, άλλες μεγάλες εμπορικές γκαλερί έχουν καλύψει το χαμένο έδαφος τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα μετά την πανδημία, όταν η αγορά τέχνης άρχισε να ασχολείται πληρέστερα με τις ψηφιακές παρουσιάσεις. Η φωτογραφία, όπως φάνηκε, προσαρμόστηκε καλά στις διαδικτυακές αίθουσες προβολής.

Ντο Χο Σουχ, Karma, 2016. Κυανοτυπία
-γκαλερί stpi-gallery

Πίτερ Χούτζαρ, 
Μάριο Μοντέζ, 
καμαρίνι στο Palm Casino Revue, 1974. © The Peter Hujar 
-γκαλερί Pace

Το 2023, η Gagosian διόρισε έναν επιμελητή φωτογραφίας ως διευθυντή του τμήματος φωτογραφίας της γκαλερί, έναν νεοσύστατο ρόλο που σχεδιάστηκε για να επεκτείνει το μερίδιο αγοράς της γκαλερί στο μέσο. Ο διορισμός ήρθε μήνες αφότου η Gagosian πρόσθεσε την Ναν Γκόλντιν στο δυναμικό της. Η David Zwirner υποστηρίζει επίσης το μέσο.
Ο Τζέιμς Γκριν, επικεφαλής της γκαλερί David Zwirner στο Λονδίνο και ειδικός στη φωτογραφία, πιστεύει ότι οι πρόσφατες μεγάλες επενδύσεις στη φωτογραφία «δημιουργούν πλέον ασαφή όρια μεταξύ της φωτογραφίας και των υπόλοιπων εικαστικών τεχνών, τόσο σε θεσμικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ιδιωτικών συλλογών.».
Η σχέση της φωτογραφίας με τον κόσμο των καλών τεχνών ήταν ιστορικά δύσκολη. Κάποιοι, όπως ο Αντρέας Γκούρσκι, ο Τζεφ Γουόλ και η Σίντι Σέρμαν, θεωρούνται επιμόνως εικαστικοί, ενώ άλλοι παραμένουν αποφασιστικά στο στρατόπεδο της φωτογραφίας. Τα τελευταία χρόνια,  σε μια προσπάθεια να αμβλυνθεί η διάκριση, πολλοί φωτογράφοι έχουν αρχίσει να παράγουν λίγα αντίτυπα, μερικές φορές δημιουργώντας μόνο μία εκτύπωση.

Στη Frieze London, η Αμερικανίδα καλλιτέχνις Κάθριν Χάμπαρντ εκθέτει φωτογραφίες της ίδιας και της μητέρας της, η οποία αντιμετώπιζε σοβαρή απώλεια μνήμης όταν τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες. Κάθε φωτογραφία είναι διαθέσιμη σε δύο μόνον αντίτυπα (με τιμή 4.288-10.291 Ευρώ), ενώ οι εκτυπώσεις σώματος της είναι μοναδικές (12.000-17.150 Ευρώ). «Σήμερα ζούμε με πολλές εικόνες ταυτόχρονα, περισσότερες από όσες χρειαζόμαστε», λέει ο Κεν Καστανέδα, διευθυντής της γκαλερί Company. «Τα περιορισμένα αντίτυπα διατηρούν τη φωτογραφία σαν ένα πολύτιμο κόσμημα».

Κάθριν Χάμπαρντ, one fifty one (syzygy), 2022.
-γκαλερί Gallery, New York

Κάθριν Χάμπαρντ, σωματικό αποτύπωμα, fold hold, 2023.
-γκαλερί Gallery, New York

Η έκθεση της Λι Μίλερ στην Tate Britain αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της εδώ και καιρό αναγκαίας αποδοχής της φωτογραφίας ως αυτόνομου καλλιτεχνικού μέσου. Όπως επισημαίνει η Φλόε, «η θέση της φωτογραφίας ως μορφής τέχνης ήταν στο περιθώριο στην καλύτερη περίπτωση» κατά τη διάρκεια της ζωής της Μίλερ, πράγμα που σημαίνει ότι ήταν «διπλά περιθωριοποιημένη ως γυναίκα και ως φωτογράφος». Η έκθεση στην Tate Britain επαναπροσδιορίζει επίσης τον τρόπο που λειτουργεί η Miller ως «συμμετοχικό και συν-δημιουργικό» αντί να την παρουσιάζει ως παθητική μούσα, όπως συχνά συνέβαινε. «Συγκεκριμένα, έχουμε εξερευνήσει σε βάθος τη δημιουργική συνεργασία μεταξύ τhw Μίλερ και του Μαν Ρέι, προτείνοντας πολύ πιο σύνθετα μοντέλα της καλλιτεχνικής τους ανταλλαγής και θέτοντας ερωτήματα σχετικά με την απόδοση έργων», προσθέτει η Φλόε.

Σε μια ασταθή αγορά, οι εκτυπώσεις και οι εκδόσεις τα πάνε καλά. Οι συλλέκτες μπορούν να αγοράσουν έργα γνωστών δημιουργών για ένα κλάσμα της τιμής ενός πίνακα ή γλυπτού. Το ίδιο ισχύει και για τη φωτογραφία. Όπως το θέτει η Λόρεν Πάνζο της Pace: «Η φωτογραφία είναι προσιτή στους ανθρώπους με πολλούς τρόπους – και αυτό περιλαμβάνει και την τιμή».

Καντίγια Σέι, 
'σε αυτόν τον χώρο αναπνέουμε' (2017-18) 
-γκαλερί Miro

Τζοάνα Πιοτρόφσκα, 
Άτιτλο, 2024
-γκαλερί phillida reid_grape street

Ο Ανδρέας Παμπουλίδης, συνιδρυτής της Lullo Pampoulides, η οποία ειδικεύεται στους Παλαιούς Δασκάλους, αξιοποιεί την λαμπερή πλευρά της φωτογραφίας, παρουσιάζοντας βίντατζ εκτυπώσεις του Άλμπερτ Ρουντομίν από τους ηθοποιούς Σαρλ Μπουαγιέ και Τζόαν Κρόφορντ στο Frieze Masters (τιμές μεταξύ 3.455 και 6.911 Ευρώ). Συμφωνεί ότι οι χαμηλότερες τιμές σημαίνουν ότι η φωτογραφία είναι πιο εύκολο να πουληθεί. «Πάντα πουλάω φωτογραφίες εδώ. Θα ήθελα πολύ να κάνω μια έκθεση μόνο με φωτογραφίες του χρόνου», λέει.
Ωστόσο, ο Καστανέδα πιστεύει ότι η φωτογραφία «εξακολουθεί να είναι ένα δύσκολο μέσο για τους συλλέκτες» και προσθέτει: «Η ανθρωπιά μιας εικόνας μπορεί να είναι συγκρουσιακή. Οι άνθρωποι φοβούνται να αντιμετωπίσουν τον πραγματικό κόσμο.»
Ο Τζέιμς Γκριν της Zwirner πιστεύει ότι, επειδή η φωτογραφία έχει τις ρίζες της στον πραγματικό κόσμο, έχει πάντα τη δυνατότητα να είναι πολιτική – «ακόμα κι αν αυτή δεν είναι η πρόθεση του φωτογράφου. [...] Η φωτογραφία έχει αυτόν τον τρόπο να είναι ανατρεπτική. Ίσως, λοιπόν, η αντιληπτή αλήθεια της φωτογραφίας να φαίνεται αρκετά επίκαιρη στο σημερινό κλίμα».

Αλλά όπου υπάρχουν κενά στην αγορά, ο Γκριν βλέπει ευκαιρίες. «Όσον αφορά τις γκαλερί που εκθέτουν φωτογραφία, το Λονδίνο έχει περισσότερα περιθώρια ανάπτυξης», λέει. Από όλες τις μορφές τέχνης, πιστεύει ότι η φωτογραφία έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει το ευρύτερο κοινό συλλεκτών. 
Όπως το θέτει: «Εξ ορισμού, όλοι είμαστε φωτογράφοι και δημιουργοί εικόνων, αυτή είναι η ομορφιά του μέσου».

 

με στοιχεία από The Art Newspaper

επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ' οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)